Ένα από τα βασικότερα προβλήματα ενός Intern News Editor, είναι η… αντιγραφή. Είτε σε ρόλο θύτη (αναδημοσιεύοντας ένα άρθρο χωρίς αναφορά στις αρχικές πηγές), είτε σε ρόλο θύματος (βλέποντας κείμενα του αναδημοσιευμένα, αυτούσια ή διασκευασμένα χωρίς αναφορά στον ίδιο), το πρόβλημα της αντιγραφής είναι μεγάλο και κυρίως, ΒΑΣΙΚΟ. Ο λόγος; Η καταπάτηση των πνευματικών δικαιωμάτων (το λεγόμενο copyright) μιας ονομασίας/ευρεσιτεχνίας/ταινίας/μουσικής παραγωγής/αρθρογραφίας (και πολλών ακόμα κατηγοριών), πέρα από τις νομικές, φέρει και ηθικές/κοινωνικές συνέπειες.
«The Internet has been characterized as the largest threat to copyright since its inception. The Internet is awash in information, much of it with varying degrees of copyright protection. Copyrighted works on the net include news stories, software, novels, screenplays, graphics, pictures, Usenet messages and even email. In fact, the frightening reality is that almost everything on the Net is protected by copyright law.» [benedict.com, website υπεύθυνο για θέματα copyrighting]
(Το διαδίκτυο έχει χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη απειλή στα πνευματικά δικαιώματα από τότε που αυτά εμφανίστηκαν ως όρος. Έργα με πνευματικά δικαιώματα στον ιστό είναι οι ειδήσεις, τα software, τα μυθιστορήματα, τα σενάρια, τα γραφικά, οι φωτογραφίες, ακόμη και τα email. Η τρομακτική πραγματικότητα είναι πως σχεδόν τα πάντα στο internet διέπονται από πνευματικά δικαιώματα.)
Η… ξεχωριστή ωστόσο ιδιομορφία του ελληνικού Internet, προσφέρει «ελαφρυντικά» σε θέματα αντιγραφής και καταπάτησης πνευματικών δικαιωμάτων. Μερικά εξ αυτών (όπως τα αντιλαμβάνεται ο υποφαινόμενος):
- Η ίδια η Ελληνική γλώσσα: Το 95% (ίσως και παραπάνω) των τεχνολογικών ειδήσεων που συναντούμε σε διάφορα ελληνικά τεχνολογικά websites/blogs, είναι προϊόντα μετάφρασης από αντίστοιχα sites του εξωτερικού. Στην περίπτωση αυτή, ο μέσος Έλληνας editor/blogger παίρνει ένα κείμενο-πηγή από το χ,ψ site, το μεταφράζει στην ελληνική και το δημοσιεύει στο δικό του site/blog. Είναι -ίσως- η βασικότερη μορφή αντιγραφής της δουλειάς κάποιου, η οποία όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί άμεση στα ελληνικά δεδομένα, ειδικά όταν γίνεται χρήση της πηγής στο μεταφρασμένο κείμενο.
- Η ίδια η Ελλάδα: Ναι, καλά διαβάζετε. Στο τεχνολογικό τουλάχιστον κομμάτι της ενημέρωσης (το ίδιο ισχύει και σε άλλα, όπως για παράδειγμα στο αυτοκινητιστικό ρεπορτάζ), υπάρχει έλλειψη νέων ειδήσεων με προέλευση τη χώρα μας. Με δεδομένο ότι οι κατασκευάστριες εταιρίες είναι πολυεθνικές εταιρίες, τα πάντα γίνονται εκτός Ελλάδας (παρουσιάσεις, ανακοινώσεις, τεχνολογικές εκθέσεις κλπ) και, ο μέσος editor/blogger αναγκάζεται να αντιγράψει την είδηση, γιατί απλά δεν διαθέτει το budget που θα του επιτρέψει να παραβρεθεί σε όλα events κάθε έτους! Λογικό, έτσι; Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις που αυτός ο «εξαναγκασμός» οδηγεί σε καταπάτηση πνευματικών δικαιωμάτων, κυρίως μέσω φωτογραφιών που συνοδεύουν ένα κείμενο και αποτελούν ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ κομμάτι μιας είδησης. (Σύντομο παράδειγμα, η «εκ παραδρομής» χρήση φωτογραφιών του χ,ψ site που βρέθηκε σε κάποιο event από τον μέσο Έλληνα editor/blogger, αντί για τη χρήση επίσημων φωτογραφιών που διαμοιράζουν οι διοργανωτές για τον Τύπο).
- Η «μερική» αδιαφορία μας για τα πνευματικά δικαιώματα: Εδώ θα μιλήσω λίγο πιο προσωπικά. Σαν Intern News Editor, έχω δημιουργήσει όλα αυτά τα χρόνια μια λίστα από πηγές που χρησιμοποιώ για την ενημέρωση και τη συγγραφή των άρθρων μου. Η λίστα αυτή περιλαμβάνει διάφορα έγκυρα sites του εξωτερικού, αλλά και κάποιες επιλογές από την Ελλάδα, κυρίως για Δελτία Τύπου και προσφορές καταστημάτων. Στον ελεύθερο μου χρόνο λοιπόν, θα ανοίξω αυτή τη λίστα στο Feedly/gReader, θα επιλέξω την είδηση που πιστεύω πως ενδιαφέρει τους αναγνώστες του TiG και, αφού τη διαβάσω προσεκτικά, θα τη μεταφράσω στα Ελληνικά για να την ανεβάσω στο site περιποιημένη, ευανάγνωστη και συμμορφωμένη με τους κανονισμούς των πνευματικών δικαιωμάτων (εικόνες, πηγή κλπ). Ο μέσος editor/blogger όμως, κυρίως για λόγους ταχύτητας, θα μπει στο Internet και -τυχαία πολλές φορές- θα διαβάσει μια είδηση από άλλη ελληνική σελίδα. Εκεί λοιπόν βρίσκεται η «μαγεία». Ο θύτης θα θεωρήσει την αντιγραφή/μετασκευή σαν ταχύτερη λύση από τη μετάφραση και, αυτόματα, θα εκμεταλλευτεί τον κόπο κάποιου συναδέλφου του (a.k.a. θύμα στην περίπτωση αυτή), που σπατάλησε χρόνο από κάποια άλλη ασχολία, για να καλύψει κάποια νέα συσκευή ή τεχνολογία. Μη σας φαίνεται παράξενο, βρισκόμαστε στα μέσα του 2016 και το φαινόμενο υπάρχει ακόμα (ναι, ακόμα και μεγάλα ελληνικά websites αντιγράφουν συστηματικά άλλα ελληνικά websites).
Πως μπορεί όμως να σταματήσει όλο αυτό; Σίγουρα, δεν είμαστε όλοι επαγγελματίες στο Ελληνικό Internet. Στο μεγαλύτερο μέρος του, απαρτίζεται από ερασιτέχνες που «περνούν» την ώρα τους «κάνοντας» τους συντάκτες σε κάποια ιστοσελίδα, χωρίς κάποιο ουσιαστικό ενδιαφέρον για αυτό που κάνουν. Υπάρχουν φυσικά κι αυτοί που αγαπάνε το editoring, αυτοί που το βλέπουν σαν μια ευκαιρία καριέρας και πολλοί ακόμα τύποι ατόμων που ασχολούνται με το θέμα. Αυτό που ξεχωρίζει όμως τον «επαγγελματία» από τον «ερασιτέχνη» συντάκτη, είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί τη θέση του σε ένα website. Ένας συντάκτης οφείλει να γνωρίζει τι πρέπει να προσέξει ανά πάσα στιγμή, τι να αποφύγει και κυρίως, πως να χειριστεί αυτό που «κρατά» στα χέρια του. Είναι απαραίτητο να γνωρίζει τις συνέπειες μιας «γκάφας» που θα κάνει, να δέχεται την -θετική ή αρνητική- κριτική του κοινού του και να προσπαθεί πάντα να ξεχωρίζει θετικά από τους συναδέλφους του. Πιο απλά, με όσο περισσότερο επαγγελματισμό δεις αυτό που κάνεις (αυτή είναι η σωστή ερμηνεία των προαναφερθέντων), τόσο καλύτερος από τους υπόλοιπους θα γίνεις.
Τα πράγματα ωστόσο, δεν είναι τόσο απλά. Χρειάζονται άτομα με ήθος, δημοσιογραφική λογική και κάποια σχετική γνώση για να σου μεταλαμπαδεύσουν τα όσα γνωρίζουν. Εδώ λοιπόν συναντούμε ένα νέο εμπόδιο, την «προσέγγιση». Ο καθένας μας αντιλαμβάνεται διαφορετικά κάθε έννοια, με αποτέλεσμα να την ερμηνεύει όπως αυτός πιστεύει καλύτερα. Ακόμα και τα πνευματικά δικαιώματα, είναι μια έννοια που μεγάλη μερίδα Intern Editors αντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο. Κι εδώ φαίνονται ξεκάθαρα οι ιδιομορφίες που αναφέρθηκαν παραπάνω: το ελληνικό Internet είναι απίστευτα επηρεασμένο από την κουλτούρα μας και, μέσω της ανωνυμίας που προσφέρει, μπορεί και «τσαλαπατά» έννοιες όπως «σεβασμός», «φιλότιμο», «πνευματική ιδιοκτησία» και -γιατί όχι-, «ανθρώπινα δικαιώματα».
Υπάρχουν όμως συνέπειες, όταν αντιγράφουμε ένα κείμενο και το παρουσιάζουμε στο κοινό ως δικό μας; Πέρα από τις όποιες ποινικές κυρώσεις (χρηματικό πρόστιμο, φυλάκιση κλπ), υπάρχει και το «λεπτό ζήτημα» της ιδέας. Συναντάται κυρίως σε άρθρα-έργα των ίδιων των συντακτών (για παράδειγμα, το κείμενο που διαβάζετε αυτή τη στιγμή), με αποκλειστικό κάτοχο του κειμένου, τον ίδιο το συντάκτη. Η αυτούσια αναπαραγωγή ενός τέτοιου κειμένου επιφέρει πιο ξεκάθαρες κυρώσεις (συγκριτικά πάντα με τη μετάφραση μιας είδησης), η χρήση όμως της αρχικής ιδέας είναι ελεύθερη σε όλους.
«Τα πνευματικά δικαιώματα προστατεύουν τον τρόπο που εφαρμόζετε μια ιδέα, αλλά όχι και την ίδια την ιδέα. Η αντιγραφή υλικού από το Διαδίκτυο για προσωπική χρήση επιτρέπεται, αλλά η προβολή του υλικού αυτού ως δικού σας απαγορεύεται. Για παράδειγμα, αν χρησιμοποιήσετε το υλικό για να φτιάξετε μια δική σας παρουσίαση, θα πρέπει να αναφέρετε την πηγή του. – internet-safety.sch.gr»
Μια προσωπική παρατήρηση, κλείνοντας. Αρθρογραφώ για τεχνολογικά websites από το 2012 και γνώρισα διάφορους τύπους συντακτών. Αυτούς που θεώρησα πρότυπα και φρόντισα να «πάρω» τα καλύτερα στοιχεία τους, αλλά κι αυτούς που έβαζαν το συμφέρον πάνω από όλα. Σα Χρήστος λοιπόν, χαίρομαι που μετά από τόσα χρόνια ανήκω στην ομάδα του TechinGreek. Σε μια παρέα που αγαπά και «σέβεται» την τεχνολογία…
Προσυπογράφω και βλέπω και τον εαυτό που να έχει περάσει και από το ρόλο του θύματος αλλά κάποιες φορές και εκείνον του θύτη.